{"id":3249,"date":"2023-12-28T19:01:57","date_gmt":"2023-12-28T19:01:57","guid":{"rendered":"https:\/\/saturdaydna.com\/?p=3249"},"modified":"2023-12-28T20:52:08","modified_gmt":"2023-12-28T20:52:08","slug":"x-dna-a-mtdna","status":"publish","type":"post","link":"https:\/\/saturdaydna.com\/2023\/12\/x-dna-a-mtdna\/","title":{"rendered":"X-DNA a mtDNA"},"content":{"rendered":"\n

Cho\u0107 cz\u0119sto ze sob\u0105 mylone, DNA chromosomu X (X-DNA) i DNA mitochondrialne (mtDNA) s\u0105 zupe\u0142nie inne. Znajduj\u0105 si\u0119 w r\u00f3\u017cnych miejscach, maj\u0105 odmienne schematy dziedziczenia i si\u0119gaj\u0105 r\u00f3\u017cnych horyzont\u00f3w czasowych. Oba rodzaje DNA s\u0105 pomocne w genealogii genetycznej, jednak by wyci\u0105ga\u0107 z nich poprawne wnioski, potrzebujemy wiedzie\u0107, jak je interpretowa\u0107.<\/p>\n\n\n\n\n\n\n\n

Chromosom X<\/h2>\n\n\n\n

Razem z chromosomami autosomalnymi (1-22) i u m\u0119\u017cczyzn chromosomem Y, chromosom X znajduje si\u0119 w j\u0105drze kom\u00f3rkowym. Chromosomy X i Y okre\u015blaj\u0105 p\u0142e\u0107 cz\u0142owieka. <\/p>\n\n\n\n

Kobiety maj\u0105 dwa chromosomy X, m\u0119\u017cczy\u017ani posiadaj\u0105 jeden chromosom X i jeden chromosom Y.<\/p>\n\n\n\n

\"\"
Chromosomy p\u0142ciowe u kobiet i m\u0119\u017cczyzn
\u017ar\u00f3d\u0142o: opracowanie w\u0142asne<\/figcaption><\/figure>\n\n\n\n

X-DNA u kobiet<\/h2>\n\n\n\n

Kobiety maj\u0105 dwa chromosomy X, jeden dziedzicz\u0105 od matki, drugi od ojca. <\/p>\n\n\n\n

Matka przekazuje c\u00f3rce losowo zrekombinowany (wymieszany) chromosom X, ze swoich dw\u00f3ch chromosom\u00f3w X.<\/p>\n\n\n\n

Ojciec przekazuje c\u00f3rce ca\u0142y, jeden, nie zrekombinowany (nie zmieniony) chromosom X, kt\u00f3ry posiada. Z tego faktu wynika, \u017ce dwie siostry maj\u0105ce tego samego ojca b\u0119d\u0105 mia\u0142y ca\u0142y, jeden chromosom X taki sam1<\/a><\/sup>. <\/p>\n\n\n\n

Poni\u017cszy wykres przedstawia dziedziczenie chromosomu X u kobiet. Widzimy na nim, \u017ce \u015bcie\u017cki dziedziczenia s\u0105 charakterystyczne i je\u015bli mamy z kim\u015b wsp\u00f3lne DNA na chromosomie X to nie b\u0119dziemy spokrewnieni np. przez dziadka ze strony ojca lub pradziadka ze strony matczynego dziadka2<\/a><\/sup>. <\/p>\n\n\n\n

\"\"
Dziedziczenie chromosomu X u kobiet
<\/strong>\u017ar\u00f3d\u0142o: https:\/\/thegeneticgenealogist.com\/wp-content\/uploads\/2008\/12\/FemaleChart350dpi_Version2.jpg<\/figcaption><\/figure>\n\n\n\n

X-DNA u m\u0119\u017cczyzn<\/h2>\n\n\n\n

M\u0119\u017cczy\u017ani dziedzicz\u0105 losowo zrekombinowany (wymieszany) chromosom X od matki, a od ojca chromosom Y. Maj\u0105 zatem jeden chromosom X i jeden chromosom Y. <\/p>\n\n\n\n

Na poni\u017cszym wykresie widzimy, \u017ce je\u015bli m\u0119\u017cczyzna ma z kim\u015b wsp\u00f3lne DNA na chromosomie X, to pokrewie\u0144stwa nale\u017cy szuka\u0107 po stronie jego matki. Mo\u017cemy wykluczy\u0107 m.in. pradziadka ze strony ojczystego dziadka i inne linie m\u0119skie, kt\u00f3re przekazywa\u0142y chromosom Y zamiast X. <\/p>\n\n\n\n

\"\"
Dziedziczenie chromosomu X<\/strong> u m\u0119\u017cczyzn<\/strong>
\u017ar\u00f3d\u0142o: https:\/\/thegeneticgenealogist.com\/wp-content\/uploads\/2008\/12\/MaleChart350dpi_Version2-1.jpg<\/figcaption><\/figure>\n\n\n\n

X-DNA w genealogii genetycznej<\/h2>\n\n\n\n

X-DNA mo\u017ce by\u0107 wykorzystane do okre\u015blenia wsp\u00f3lnego przodka z krewnymi w wynikach autosomalnych, jednak nie pod\u0105\u017ca wy\u0142\u0105cznie \u017ce\u0144sk\u0105 lini\u0105 dziedziczenia, a przez losow\u0105 rekombinacj\u0119, podobnie jak DNA autosomalne, mo\u017ce si\u0119ga\u0107 5-8 pokole\u0144 wstecz3<\/a><\/sup>.<\/p>\n\n\n\n

Informacje o X-DNA znajdziemy w testach autosomalnych, jednak nie wszystkie firmy pokazuj\u0105 pokrewie\u0144stwo na chromosomie X w swoich narz\u0119dziach. <\/p>\n\n\n\n

O wsp\u00f3lnym DNA na chromosomie X informuj\u0105: 23andMe oraz Family Tree DNA, a nie informuj\u0105: Ancestry i My Heritage. <\/p>\n\n\n\n

Jednak wszystkie firmy (tak\u017ce My Heritage i Ancestry), badaj\u0105 chromosom X. By dowiedzie\u0107 si\u0119 o pokrewie\u0144stwie na X-DNA, b\u0119dziemy potrzebowali u\u017cy\u0107 zewn\u0119trznych narz\u0119dzi i wgra\u0107 surowe dane np. do GEDMatcha, kt\u00f3ry dok\u0142adnie poka\u017ce nam ile i na jakiej liczbie segment\u00f3w dwie osoby maj\u0105 wsp\u00f3lne X-DNA. Informacje Jak pobra\u0107 wyniki DNA?<\/a> oraz Jak wgra\u0107 wynik do GEDMatch<\/a> znajdziesz na moim blogu. <\/p>\n\n\n\n

Wi\u0119cej o chromosomie X w artykule: Co oznacza DNA na chromosomie X?<\/a><\/p>\n\n\n\n

DNA mitochondrialne (mtDNA)<\/h2>\n\n\n\n

Zar\u00f3wno u kobiet jak i m\u0119\u017cczyzn, DNA mitochondrialne dziedziczone jest tylko od matki = okre\u015bla lini\u0119 \u017ce\u0144sk\u0105. <\/p>\n\n\n\n

\"\"<\/figure>\n\n\n\n

Z testu DNA mitochondrialnego mo\u017cemy dowiedzie\u0107 si\u0119, jak\u0105 mamy haplogrup\u0119 mtDNA – okre\u015bli ona histori\u0119 naszej linii \u017ce\u0144skiej przez ostatnie tysi\u0105ce lat! Dowiemy si\u0119 kt\u00f3r\u0119dy i gdzie migrowa\u0142y nasze przodkinie w linii \u017ce\u0144skiej na przestrzeni wielu wiek\u00f3w. <\/p>\n\n\n\n

Na przyk\u0142ad haplogrupa H, kt\u00f3ra jest najbardziej popularna w Polsce (ok 43% spo\u0142ecze\u0144stwa) i Europie (47%), zosta\u0142a zapocz\u0105tkowana przez kobiet\u0119, symbolicznie nazwan\u0105 Helen\u0105, kt\u00f3ra \u017cy\u0142a ok. 20 tysi\u0119cy lat temu na obecnym terenie po\u0142udniowej Francji. By\u0142 to czas szczytu epoki lodowcowej, p\u00f3\u0142nocna cz\u0119\u015b\u0107 Europy by\u0142a skuta lodem.<\/p>\n\n\n\n

Informacja, \u017ce dwie osoby maj\u0105 tak\u0105 sam\u0105 haplogrup\u0119 mtDNA jest wskaz\u00f3wk\u0105, \u017ce ich pokrewie\u0144stwo jest w czystej linii \u017ce\u0144skiej, jednak musimy mie\u0107 na uwadze, \u017ce przy popularnych haplogrupach, mo\u017ce to by\u0107 zbieg okoliczno\u015bci. Na przyk\u0142ad: dwie osoby maj\u0105 30cM wsp\u00f3lnego DNA oraz t\u0119 sam\u0105 haplogrup\u0119 mtDNA: H5a. Je\u015bli znajdziemy wsp\u00f3ln\u0105 przodkini\u0119 w linii \u017ce\u0144skiej, potwierdzimy, \u017ce pokrewie\u0144stwo jest w\u0142a\u015bnie przez ni\u0105. Mo\u017ce si\u0119 jednak zdarzy\u0107, \u017ce pokrewie\u0144stwo jest w zupe\u0142nie innej cz\u0119\u015bci naszego drzewa genealogicznego, a wsp\u00f3lna haplogrupa mtDNA wynika z pokrewie\u0144stwa np. 1000 lat wstecz, poza zasi\u0119giem genealogii metrykalnej. <\/p>\n\n\n\n

Podany przyk\u0142ad, H5a jest na do\u015b\u0107 niskim poziomie szczeg\u00f3\u0142owo\u015bci (wsp\u00f3lna przodkini ok. 8000 lat temu), jednak je\u015bli mamy dok\u0142adniejszy wynik, np. H5a1m4, otrzymujemy wi\u0119ksze prawdopodobie\u0144stwo, \u017ce pokrewie\u0144stwo jest w czystej linii \u017ce\u0144skiej i to wcale nie tak odleg\u0142e – ok. 300 lat temu. <\/p>\n\n\n\n

Ponad 95% Europejczyk\u00f3w pochodzi od jednej z 7 pramatek Europy, \u017cyj\u0105cych tysi\u0105ce lat temu. Nadano im symboliczne imiona:<\/p>\n\n\n\n