Chcesz poznać swoich krewnych, dowiedzieć się, skąd pochodzi Twoja rodzina? Testy DNA wesprą Cię w poszukiwaniach genealogicznych, mogą sprawić, że przebijesz mur wynikający np. z braku dokumentów lub braku informacji np. o pradziadku. Dzięki coraz większej dostępności testów i ich malejącej cenie, jest to w zasięgu ręki.
Genealogiczne testy DNA umożliwiają nam:
- znalezienie nowych krewnych, wymianę informacji, zdjęć, dowiedzenie się więcej o swoim pochodzeniu,
- odnalezienie nieznanych przodków, gdy np. nie mamy informacji o biologicznym dziadku, rodzicach,
- zobaczenie mapy etniczności, regionów z których pochodzi nasza rodzina,
- sprawdzenie danych dotyczących zdrowia.
Do wyboru mamy trzy rodzaje testów DNA:
- Autosomalne – badające 22 pary chromosomów. Dodatkowo niektóre firmy badają fragmenty 23-ciej pary chromosomów (X i Y) oraz mtDNA. Przykłady takich testów to: Ancestry DNA, 23andMe, Family Tree DNA, My Heritage.
- mtDNA – mitochondrialne (dziedziczone po matce)
- Y-DNA – badanie chromosomu Y (przekazywany tylko z ojca na syna)
Większość map etniczności i pochodzenia wyrażonego w procentach to wyniki testów autosomalnych.
Przykładowy wynik przedstawiający mapę pochodzenia etnicznego
Firmy badające DNA autosomalne, często dołączają do wyników również małe fragmenty DNA mitochondrialnego, X-DNA i Y-DNA (u mężczyzn). Więcej informacji znajdziesz w artykule Różnice między autosomalnymi testami DNA – ilość badanych pozycji, mtDNA, Y-DNA.
Badania autosomalne pozwalają odnaleźć wspólnych przodków do około 6-8 pokoleń wstecz. Badaniem pozwalającym na określenie jeszcze bardziej odległych wspólnych przodków jest badanie chromosomu Y u mężczyzn. Jednak dotyczy ono jedynie linii męskiej (badania autosomalne przedstawiają nam wyniki ze wszystkich linii naszej rodziny). Badanie mitochondrialne pozwala na znalezienie z krewnym wspólnej przodkini w linii żeńskiej, jednak nierzadko może okazać się, że nasza wspólna przodkini żyła 10 000 lat temu. Wynika to z tego, że mtDNA, w przeciwieństwie do Y-DNA, bardzo rzadko mutuje.
Wyżej wymienione testy można wykonać każdy z osobna, lub zdecydować się za jednym razem na pełne sekwencjonowanie genomu (WGS – Whole Genome Sequencing), wtedy w jednym teście mamy pełne dane zarówno autosomalne, mitochondrialne, chromosomu X, a w przypadku mężczyzn także dotyczące chromosomu Y. Przykładowymi firmami, które wykonują takie testy są Dante Labs i Nebula.
Komu warto wykonać test?
W pierwszej kolejności wykonaj testy najstarszym członkom rodziny. Jeśli jest taka możliwość, lepiej wykonać test babci, dziadkowi, mamie, tacie niż sobie. Dzięki DNA starszych krewnych, otrzymamy więcej informacji, ponieważ dziadkowie i rodzice będą mieli więcej wspólnego DNA z naszymi dalszymi kuzynami, niż my sami. Ponadto, mając dane dotyczące dziadków i/lub rodziców, łatwiej rozpoznamy, z której linii znaleźliśmy krewnych.
Czasem pokaże się nam z kimś dopasowanie genetyczne, jednak nie mamy po obu stronach tak rozwiniętego drzewa genealogicznego, by znaleźć z tą osobą wspólnych przodków. Wtedy każdy dodatkowy test przeprowadzony w rodzinie, pomoże nam rozwikłać zagadkę, czy wyświetlone dopasowanie to osoba z linii naszej matki czy ojca, jeśli matki to czy ze strony babci, czy dziadka. Jeśli dziadkowie lub rodzice nie żyją, warto przebadać ich rodzeństwo. Jeśli nie znasz swoich biologicznych przodków, przeczytaj artykuł Nie znam biologicznych przodków, jak ich znaleźć?.
Ile zapłacę za wykonanie testu?
Testy autosomalne można kupić podczas promocji już od 39$ (My Heritage, Family Tree DNA). Nieco wyższe ceny są w 23andMe (99$ za pierwszy test, 79$ za każdy następny w jednym zamówieniu). Cena testu Ancestry w czasie promocji zaczyna się od 59$ bezpośrednio na ich stronie. Na polskim Amazonie możemy zamówić z szybką przesyłką testy Ancestry DNA oraz My Heritage.
Cena wykonania testów mitochondrialnych jest wyższa. W Family Tree DNA koszt wynosi 119$ podczas promocji (cena regularna 159$).
Testy chromosomu Y na stronie Family Tree DNA w czasie promocji zaczynają się od 99$ za Y-37, a 399$ za BIG-Y (pełne sekwencjonowanie chromosomu Y).
W czasie promocji, Dante Labs oferuje sekwencjonowanie pełnego genomu za 149€, więc szczególnie dla mężczyzn, warto rozważyć test typu Whole Genome Sequencing (sekwencjonowanie pełnego genomu). Otrzymujemy w tej cenie pełne dane autosomalne, mitochondrialne oraz chromosomy X i Y.
Wynik chromosomu Y można wgrać do najbardziej popularnej bazy Y-DNA – YFull. Minusem tego rozwiązania jest to, że decydując się na WGS, nie będziemy mogli wgrać naszego wyniku do największej bazy Y-DNA, jaką jest Family Tree DNA. By wynik Y-DNA był w ich bazie, należy kupić u nich test. Za to mając wynik z FTDNA, możemy wgrać go do YFull.
W genealogii genetycznej najbardziej zależy nam na możliwości porównywania naszych wyników z krewnymi, a więc wielkość bazy ma tutaj duże znaczenie i warto pochylić się nad zakupem testu Y-DNA w FTDNA.
Pochodzenie etniczne
Pewnie widzieliście na YouTobie filmiki, w których ktoś otwiera wyniki swojego pochodzenia etnicznego po wykonanym teście DNA. Opieranie się na pochodzeniu etnicznym na podstawie informacji z baz genetycznych jest nadal bardzo… niedokładne. Genealożka genetyczna CeCe Moore twierdzi, że w tym przypadku powinniśmy mówić raczej o pochodzeniu etnicznym z danego kontynentu, a nie z poszczególnych krajów.
Każda z firm opiera wyniki na podstawie własnej bazy danych. Każda używa do tego innego algorytmu, stąd rozbieżności w wynikach. W jednej firmie wychodzi nam 5% pochodzenia skandynawskiego, w innej 0%. Jeśli wynik jest znaczący (np. powyżej 40%) i zaskakujący, warto to sprawdzić, ale jeśli są to pojedyncze procenty, to może, ale nie musi pokrywać się z prawdą.
Wyniki etniczności tej samej osoby w różnych firmach będą się różnić
Dla porównania poniżej przedstawiam wyniki pochodzenia etnicznego w różnych firmach dla tej samej osoby.
My Heritage ma w swoim podziale Europę Wschodnią i kraje nadbałtyckie osobno, które po zsumowaniu dają 95%. Pozostałe 5% MH wskazuje na pochodzenie z Irlandii, Szkocji, Walii.
Ancestry pokazuje w 80% Europę Wschodnią i Rosję z wyszczególnieniem Polski centralno-zachodniej i Wielkopolski (co jest bardzo trafne, bo rodzina babci pochodzi z okolic Żnina, Mogilna, Wągrowca, Koźmina). Kraje nadbałtyckie 16% oraz Irlandia i Norwegia po 2%.
W przypadku 23&me sprawa jest nieco inna. Firma ta stara się przewidzieć grupy genetyczne, a nie etniczne. Niestety w przypadku mojej babci, wyniki odpowiadające Małopolsce, Moskwie są chybione. To, co się zgadza to prawie 100% pochodzenia z Europy Wschodniej.
Wgraj swój wynik do innych baz
W zależności od tego, w jakiej firmie się przebadaliśmy, możemy umieścić swoje dane również w innych bazach, co zwiększa szanse na znalezienie krewnych. Jednak nie wszystkie firmy dają możliwość wgrania danych do ich bazy.
Ancestry – nie daje możliwości wgrania danych z innych firm, by być w ich bazie, należy wykonać u nich test. Czy warto? Jest to największa baza genealogicznych testów DNA na świecie. Zdecydowanie warto! Do Polski test łatwo zamówić z darmową dostawą przez polskiego Amazona.
23andMe – również nie daje możliwości wgrania wyniku z innego źródła do ich bazy. By być w bazie 23&me, należy wykonać u nich test. Wiele osób, które wykonały badanie w tej firmie nie zajmuje się genealogią, zrobiły go, by dostać informacje na temat swojego zdrowia. Stąd też nawet jeśli będziemy mieli dopasowanie, szansa, że dostaniemy odpowiedź na wiadomość od krewnego, jest mniejsza niż w przypadku innych portali. Tym bardziej na krewnego mającego drzewo genealogiczne. Jednak warto być w bazie 23andMe ze względu na jej wielkość (jest drugą, po Ancestry bazą genealogicznych testów DNA). Moje cztery najbliższe matche w tej bazie to kuzyni trzeciego stopnia.
Family Tree DNA – umożliwia wgranie danych z innych firm (np. możemy wgrać tu dane z 23andMe, Ancestry, My Heritage itd.). By móc korzystać w pełni ze wszystkich narzędzi po wgraniu wyniku z firmy zewnętrznej, należy dopłacić 19$ (podstawowe narzędzia są za darmo).
GEDMatch – bezpłatna baza, w której można umieścić dane z innych portali. Warto to zrobić ze względu na dużą liczbę użytkowników oraz bardzo przydatne narzędzia do analizy danych. Możemy tu wgrać dane ze wszystkich powyższych portali, a także innych firm.
Na moim blogu znajdziesz serie artykułów jak pobrać wyniki DNA z:
Po pobraniu wyników, tutaj znajdziesz instrukcje, jak wgrać wyniki do:
Na początek jest to dużo informacji, można poczuć się nieco przytłoczonym. Jeśli chcesz dowiedzieć się, jakie rozwiązania wybrałam u siebie na początek, zapraszam do lektury drugiej części artykułu.
2 komentarze
Czy masz wiedzę, czy podobne badania obecnie wykonują polskie firmy? Jest sporo reklam zdrowotnych po kilka tysięcy złotych, ale nie wiem czy są firmy robiące na potrzeby genealogii.
Stricte pod kątem badań genealogicznych nie robią. U jednego z lekarzy robiłam badanie iGenesis, laboratorium jest we Włoszech. Kosztowało 3000zł, nie można było uzyskać surowych danych do wgrania do baz, nawet oznaczenia poszczególnych pozycji genów były zaszyfrowane i zatajone. A kiedy zaczęłam sprawdzać gen po genie, to okazało się, że większość tych pozycji można również sprawdzić w wyniku testu MyHeritage, 23 and me i innych. Zależy jakiej odpowiedzi w teście genetycznym szukasz?